Το παιδί με σχολική φοβία/σχολική άρνηση φοβάται να αφήσει το ασφαλές
περιβάλλον του σπιτιού του και την ασφαλή παρουσία των φροντιστών του.
Υποφέρει από οξύ άγχος ακόμη και στη σκέψη του να πάει στο σχολείο. Η σχολική
φοβία είναι πιο έντονη σε τρία ηλικιακά στάδια α) 5- 7 ετών οπότε σχετίζεται με το
άγχος του αποχωρισμού, β) 11-12 ετών οπότε σχετίζεται με μετάβαση από το
δημοτικό στο γυμνάσιο και συνδέεται με τη κοινωνική φοβία και γ) 14-16 ετών οπότε
σχετίζεται με κοινωνική φοβία και άλλες ψυχιατρικές διαταραχές όπως κατάθλιψη ή
άλλες φοβίες (Csoti, 2003).

Η σχολική άρνηση έχει σημαντικές επιπτώσεις όπως είναι η χαμηλή σχολική επίδοση, η μη κατάκτηση της αυτονομίας και η αδυναμία δημιουργίας σχέσεων με συνομηλίκους (Thambirajah,Grandison,De-Hayes,2008).

Ως διαταραχή συνοδεύεται από διάφορες σωματικές ενοχλήσεις όταν τα
παιδιά υποχρεώνονται να πάνε στο σχολείο οι οποίες εξαφανίζονται όταν παραμένουν
στο σπίτι (Μαριδάκη -Κασσωτάκη, 2011). Τα συμπτώματα που νιώθει το
παιδί/ έφηβος με σχολική άρνηση είναι:

• σωματικά: πονοκέφαλοι, στομαχόπονοι, ναυτία, τρέμουλο, ζαλάδα, ταχυπαλμία, δυσκολία αναπνοής, τακτική ούρησηδιαταραγμένο ύπνο, πόνοι των οφθαλμών.
• συναισθηματικά καθώς το απασχολεί τι θα σκέφτονται οι συμμαθητές του για την απουσία του και έχει απότομες μεταστροφές της διάθεσης (εναλλαγή από κλάμα σε θυμό και το αντίστροφο) (Garfi, 2018).
• Στους εφήβους, προηγείται ένα αίσθημα νευρικότητας και ευερεθιστότητας πριν εκδηλωθεί το πρόβλημα (Λαζαράτου & Αναγνωστόπουλος, 2001).

Συχνά, υπάρχει συννοσηρότητα με διάφορα προβλήματα εξωτερίκευσης (Λαζαράτου & Αναγνωστόπουλος, 2001).

Οι φοβίες όπως η σχολική φοβία/άρνηση μπορεί να είναι το αποτέλεσμα
διαφόρων παραγόντων. Σημαντικό ρόλο παίζουν διάφοροι ενδοατομικοί παράγοντες
(ανασφαλής προσκόλληση, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ιδιοσυγκρασία του ατόμου),
παράγοντες σχετικοί με το σχολικό πλαίσιο (σχολικός εκφοβισμός, μαθησιακές
δυσκολίες, απόρριψη από τους συνομηλίκους, το στυλ των εκπαιδευτικών), διάφορα
στρεσογόνα γεγονότα (διαζύγιο, αλλαγή σχολείου) αλλά και κοινωνικά γεγονότα
(χαμηλό κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο, φυλετικός ή θρησκευτικός αποκλεισμός) ή
ακόμη και το άγχος του αποχωρισμού (Fisher & O’Donohue, 2006. Καλαντζή-Αζίζι
& Σοφιανοπούλου, 2017. Willmshurst, 2011). Το άγχος του αποχωρισμού είναι ένας
υπερβολικός και αναπτυξιακά ακατάλληλος φόβος που αφορά στον αποχωρισμό από
άτομα στα οποία το παιδί είναι προσκολλημένο ή από το σπίτι του. Το παιδί φοβάται
ότι κάτι θα συμβεί στα πρόσωπα προσκόλλησης όσο είναι απόν ή ότι θα συμβεί κάτι
στο ίδιο (American Psychological Association [APA], 2013).
Ακόμη ένα παιδί μπορεί να μην πηγαίνει στο σχολείο λόγω αρνητικής
ενίσχυσης (αποφυγή αγχωδών καταστάσεων στο σχολείο) και ταυτόχρονα θετικής
ενίσχυσης (κερδίζει την προσοχή των γονέων και λαμβάνεις απτές ενισχύσεις όπως
το να βλέπει τηλεόραση στο σπίτι ή να παίζει βιντεοπαιχνίδια) (Dube & Orpinas,
2009).

Οικογενειακοί παράγοντες (γενετικές προδιαθέσεις, υπερπροστατευτικότητα
της μητέρας, οι απόμακρες σχέσεις γονέα-παιδιού) συνεισφέρουν σημαντικά στην
εγκαθίδρυση της φοβίας. Παιδιά με αγχώδεις διαταραχές είναι πιο πιθανό να έχουν
γονείς με αγχώδη συμπτωματολογία και το αντίστροφο. Συγκεκριμένα, οι γονείς
φαίνεται να ενισχύουν τις δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές των παιδιών τους
εφόσον και οι ίδιοι αποτελούν πρότυπα αγχώδους συμπεριφοράς. Επίσης, η
υπερπροστασία και μη ενθάρρυνση της αυτονομίας των παιδιών εκ μέρους των
γονέων τους (π.χ. γονείς που παρεμβαίνουν στην διαδικασία επίλυσης ενός
προβλήματος του παιδιού τους) καθώς και η αυταρχικότητα των γονέων και το
συγκρουσιακό οικογενειακό περιβάλλον συνδέεται με διάφορες αγχώδεις διαταραχές
στα παιδιά στο μέλλον (Kendall, 2006). Από την άλλη πλευρά, παιδιά με
αδιάφορους/αμέτοχους γονείς ενδεχομένως να εμφανίσουν υψηλά επίπεδα άγχους
(Van Gastel, Legerstee, & Ferdinand, 2009).

Βιβλιογραφία
American Psychological Association (2018). What Is Cognitive Behavioral Therapy?
Ανακτήθηκε από
http://www.apa.org/ptsd-guideline/patients-and-families/cognitive-behavioral.aspx

Csoti, M. (2003). School phobia, panic attacks and anxiety in children. New York:
Jessica Kingsley Publishers.

Fisher,, J. A., & O’Donohue, W. T. (2006). Evidence-Based Psychotherapy. U.S.A.: Springer

Garfi, J. (2018). Overcoming school refusal: A practical guide for teachers, counselors,
Caseworkers and parents. Australia: Australian academic press.

Dube, S. R., Orpinas, P. (2009). Understanding excessive school absenteeism as school
refusal behavior. Children and Schools, 31(2), 87-95.

Καλαντζή- Αζίζι, Α., & Σοφιανοπούλου, Α. (2017). Γνωσιακή-συμπεριφοριστική θεραπεία
παιδιών και εφήβων. Αθήνα: Εκδόσεις Πεδίο.

Kendall, P. C. (2006). Child and adolescent therapy: Cognitive-behavioral procedures.
New York: The Guilford Press.

Λαζαράτου, Ε. & Αναγνωστόπουλος, Δ. Κ. (2001). Εφηβεία και κατάθλιψη. Αρχεία
ελληνικής ιατρικής, 18(5), 466-474.

Μαριδάκη-Κασσωτάκη, Α. (2011). Παιδαγωγική ψυχολογία. Αθήνα: Εκδόσεις διάδραση.

Thambirajah, M. S., Grandison, K. J., & De-Hayes, L. (2008). Understanding School
Refusal. London: Jessica Kingley Publishers.

Van Gastel, W., Legerstee, J. S., & Ferdinand, R. F. (2009). The role of perceived parenting
in familial aggregation of anxiety disorders in children. Journal of anxiety disorders, 23(1), 46-53.

Willmshurst, L. (2011). Εξελικτική Ψυχοπαθολογία: Μια αναπτυξιακή προσέγγιση.
Αθήνα: Gutenberg.